Een korte geschiedenis van Bedford
Pompen en Stoommachines
Alexander Wilson & Co. – Stoompomp (1870)
De geschiedenis van Bedford begint in 1857, wanneer de Schotse ingenieur Alexander Wilson de firma “Alexander Wilson & Co. Engineers” opricht, met als ondertitel “Vauxhall Ironworks”. De firma bouwt pompen en stoommachines voor schepen, met als een van de belangrijkste opdrachtgevers de Engelse marine. Ze is gevestigd op 90-92 Wandsworth Road, Vauxhall, Londen S.W. Als in 1897 Wilson het bedrijf na 40 jaar verlaat, verandert de naam van het bedrijf dan ook in “Vauxhall Ironworks Company Ltd”.
Vauxhall Logo jaren ’20
De Griffioen
Als logo wordt de griffioen van Sir Falkes de Breauté gekozen, een 13e eeuwse Engelsman. De Engelse koning had deze van oorsprong Franse huursoldaat beloond voor zijn inzet met de benoeming tot sheriff van Oxford en Hertford, en bovendien werd hem het landgoed Luton toevertrouwd. Door zijn huwelijk krijgt hij bezit in Londen, “Falkes’ Hall”, dat later verbasterd wordt tot Vauxhall. En zo komt de firma aan zijn naam en aan zijn logo.
De eerste Vauxhall – 1903
De eerste auto’s
Vauxhall verlaat het stoomtijdperk met de introductie van benzinemotoren en in 1903 verschijnt de eerste auto onder hun merknaam. De automobiel wordt aangedreven door een 1 cilinder motor van 5 pk, en is te koop voor 130 guineas (zo’n 136 pond sterling). Dat is aanzienlijk meer dan een jaarsalaris van een gewone arbeider, maar het is goedkoop vergeleken met andere merken die beginnen bij 200 guineas.
Er zijn er in totaal tussen de 40 en de 70 exemplaren van dit model gemaakt (verschillende bronnen noemen 40, 44 en 70 als aantal), waarvan er 2 bewaard zijn gebleven. De ene maakt deel uit van een privé collectie, het andere overgebleven model van deze eerste Vauxhalls is nog steeds te bewonderen in The Vauxhall Heritage Centre.
De Vauxhall uit 1905 van Ries van Leeuwen
Een Vauxhall uit 1905 bevindt zich in Nederland en is eigendom van Ries van Leeuwen, lid van de Nederlandse Vauxhallclub.
Om te kunnen groeien moet het bedrijf uit London weg en het verhuist in 1905 naar het landgoed Luton – dat van Sir Falkes de Breauté, heel toepasselijk – in Bedfordshire.
General Motors en de geboorte van Bedford
Een Bedford logo
De auto wordt steeds populairder en de productie van motorvoertuigen groeit in deze periode dan ook gestaag. Het Amerikaanse General Motors (GM) is sinds 1923 in Groot Brittannië aanwezig met de import van Chevrolet. Vanwege de hoge invoerheffingen wordt besloten de productie in het vervolg in Engeland te laten plaatsvinden. Daartoe neemt GM in 1925 Vauxhall over, dat als merk blijft bestaan maar onder de vlag van GM gaat varen. Vanaf 1925 worden in Hendon door GM personenwagens geassembleerd van bekende Amerikaanse merken waaronder Buick, Cadillac en Chevrolet, en vrachtwagens van Chevrolet en GMC.
Als de jaren ’30 aanbreken is Groot Brittannië getroffen door een wereldwijde recessie met alleen al in Engeland meer dan 2 miljoen werklozen. Onder de Engelse bevolking groeit de antipathie tegen geïmporteerde producten (“Buy British”), en dat betreft ook geïmporteerde vrachtwagens. Besloten wordt de – door de recessie ontstane – overcapaciteit van de Vauxhall fabrieken in Bedfordshire te gebruiken om een Engelse vrachtwagen te fabriceren, onder de naam “Bedford”. Hiervoor wordt een geheel nieuwe productielijn opgezet, en in 1930 en ’31 wordt de Engelse productie van Chevrolet en GMC vrachtwagens beëindigd.
Engelse trucks
In 1931 wordt vervolgens de eerste Bedford vrachtwagen geïntroduceerd. Deze W-serie lijkt bijzonder veel op de Chevrolet LQ en wordt aangeboden als 2 tons truck en als bus voor 14 of voor 20 personen.
Eén van de eerste Bedfords
In die tijd was elke vrachtwagen geschikt voor elk soort vervoer en het gebeurde bij alle merken dan ook geregeld dat het chassis of de vering het begaf ten gevolge van overbelasting. Dit leidt er in 1932 toe dat een 3-tonner aan het Bedford programma wordt toegevoegd, de WT.
Was de W-serie nagenoeg gelijk aan de Chevrolet LQ, met de komst van de door Bedford zelf ontwikkelde Q-serie trucks en bussen krijgt Bedford een eigen gezicht. De bussen werden tot dan gebouwd op een vrachtwagenchassis en het zal duidelijk zijn dat er van comfort totaal geen sprake is. Het is dan ook een enorme vooruitgang wanneer in 1931 het eerste speciaal hiervoor ontwikkelde chassis beschikbaar komt. In 1937 bereikt Bedford een verkoop van 30.000 stuks! Bedford claimt dat hun voertuigen inmiddels over de hele wereld worden gevonden.
De tweede wereldoorlog
Eén van de 27.000 Bedford legerauto’s
Gedurende de tweede wereldoorlog wordt de productie van personenwagens bij Vauxhall gestaakt om oorlogsmateriaal te fabriceren. Het Engelse leger was immers veel materieel kwijtgeraakt bij Duinkerken, maar meer nog was er een enorme behoefte aan vergroting van het leger. En zo krijgt Vauxhall de opdracht om een tank te ontwikkelen en te fabriceren; de befaamde Churchill tank die in slechts drie maanden van tekentafel tot gebouwd prototype ontwikkeld is en vanaf juni 1941 van de band rolt.
Bedford produceert in die tijd veel vrachtwagens voor het leger. Al aan het begin van de oorlog krijgt Bedford opdracht tot levering van 11.000 bestelwagens met een laadvermogen van 750kg, 5000 stuks 1,5-tonners en 11.000 stuks 3-tonners. Bekend hiervan zijn met name de MW, de QL en de OX / OY. Na de oorlog worden veel van deze vrachtwagens, die waren achtergelaten door de Engelse troepen, ingezet voor civiel gebruik. Populair is de ombouw tot noodbus voor het openbaar vervoer.
Na de oorlog
Bedford op de AutoRAI van 1950
In de jaren na de oorlog zet de geschiedenis van Bedford zich voort met de ontwikkeling van het merk tot het meest winstgevende onderdeel van GM in Europa. Het begint met de hervatting van de productie van de K, M en O-typen, die in 1939 al was begonnen. Deze krijgen in 1951 een opvolger in de vorm van een nieuwe modelserie, de S-typen. Later komt hier nog de 4×4 versie bij, de RL-serie, die jarenlang bij het Engelse leger in gebruik is geweest.
In 1953 komt er een nieuwe serie op de markt: het A-model, dat later wordt opgevolgd door de D- en J-types. Tot in de jaren ‘70 worden deze series gebouwd, veelal ook voor de export.
Een nieuwe mijlpaal wordt in 1955 bereikt bij de opening van de vrachtwagenfabriek in Dunstable, waar alle grotere vrachtwagens worden gebouwd. Luton blijft de productieplaats van de kleinere bestelwagens.
De miljoenste Bedford
Een grote mijlpaal in de geschiedenis van Bedford dient zich aan op 28 mei 1958, als de miljoenste Bedford van de band rolt!
Een Bedford TK zoals veel gezien op ons platteland. Foto: www.melkbussentransport.nl
Een volgend hoogtepunt is in 1960 de opvolging van de S door de TK, die het wellicht nu nog bekendste model van Bedford zal worden. Als opvolger van de militaire RL verschijnen de op de TK gebaseerde MK en MJ-serie. De goed verkopende TK zal tot het einde toe geproduceerd worden. Je kunt je afvragen of het succes van de TK niet tevens de ondergang van Bedford zal worden, dat te laat zal zijn met het aanbieden van een opvolger voor de TK en mede daardoor teveel marktaandeel zal verliezen.
Bij de kleine bedrijfswagens is het de CA-serie die in de jaren ’50 en ’60 bijzonder succesvol is. In 1969 wordt deze opgevolgd door de CF en later de CF2, die in Duitsland ook geleverd worden als Opel Bedford Blitz, maar die het verkoopsucces van de CA nooit zullen evenaren. Zij moeten het namelijk opnemen tegen de inmiddels zeer populaire Ford Transit. Op het vasteland wordt de CF vooral veel gebruikt als voordelige basis voor campers, paardentrailers, groenten- en fruitwagens, ijsverkoopwagens, en dergelijke. Voor liefhebbers van “The A-Team” is de CF een leuke basis om de GMC Vandura G van het A-Team na te bootsen.
De op een Vauxhall Viva personenwagen gebaseerde HA wordt buiten het Verenigd Koninkrijk weinig verkocht. In Nederland is er nu nog een; deze HA wordt echter op vrijwel elk clubtreffen gezien!
Het doek valt
De geschiedenis van Bedford nadert het einde wanneer Bedford te maken krijgt met flinke tegenslagen. De markt verslechtert, enerzijds door een nieuwe recessie, anderzijds door de steeds toenemende import uit Azië. Het Britse Ministerie van Defensie kiest voor Leyland als de nieuwe leverancier van legertrucks en de commerciële verkoop loopt terug omdat een belangrijk deel van de productie nog steeds gebaseerd is op het jaren ’60 model TK. Gedwongen door de slechte resultaten besluit General Motors tot een reorganisatie die ertoe leidt dat in 1986 het doek voor het 55 jaar oude Bedford valt. Zo komt er een einde aan de geschiedenis van Bedford, ooit een zeer winstgevende producent van lichte, middelzware en zware vrachtwagens, bussen en bestelbussen en een van de grotere merken in de markt.
De fabriek in Dunstable wordt in 1987 verkocht aan AWD, dat in 1988 de productie van TL en TM-series hervat maar daarbij de naam Bedford niet mag gebruiken. De doorstart wordt geen succes. In 1992 gaat AWD in surseance en sluiten de poorten.
De laatste “Bedford”
Isuzu (Bedford) Midi
De geschiedenis van Bedford is nog niet helemaal ten einde, want de naam “Bedford” mag nog even blijven bestaan. In enkele landen wordt de Opel Campo (dat is een Isuzu met een Opel logo) verkocht als Bedford KBD, en in Groot Brittannië wordt de Suzuki Carry verkocht als Bedford Rascal.
En er moet een opvolger voor de CF komen, want met het stoppen van de productie van Bedford heeft General Motors geen bestelwagens in die klasse meer in het Europese programma. In 1986 richt GM in joint-venture met Isuzu een nieuwe firma op, die tot op heden nog steeds actief is: IBC-Vehicles (Isuzu Bedford Company). In de gereorganiseerde fabriek te Luton wordt de Isuzu Fargo geproduceerd voor de Europese markt, die op het vasteland verkocht wordt als Isuzu Midi, maar ook als GM Midi of Bedford Seta. In het Verenigd Koninkrijk gebruikt men de namen Bedford Midi en Vauxhall Midi, zodat de merknaam Bedford nog een laatste stuiptrekking wordt toegestaan. Als in 1994 de productie van de Midi wordt beëindigd, is daarmee aan de fabricage van voertuigen onder de naam Bedford een definitief einde gekomen. Zo eindigt de geschiedenis van Bedford in de stijl waarmee ze begon: was de eerste Bedford in hoge mate een Chevrolet (maar tenminste nog wel echt eigen productie), de laatste was ronduit een Isuzu.
In 1998 wordt Isuzu uitgekocht en gaat de fabriek verder onder de naam GMM Luton. Vanaf 2001 tot 2014 is daar de tweede generatie (model X83) van de Renault Trafic en de Opel/Vauxhall Vivaro gebouwd. De derde generatie Vivaro (model X82) is er sindsdien in productie.